Jadeecada waa cudur faafa oo uu keeno fayraska loo yaqaano rubeola, habka uu ku faafo waa in qofka uu xiriir toos ah la yeesho qof qaba fayraska, wuxuu kaloo ka faafaa dhibcaha fayraska ee hawada ku jiro.
Waa maxay jadeecada?
Jadeecada waa cudur aad u faafa oo keeni kara dhibaatooyin nafta halis gelin kara, sida laga soo xigtay Ururka Caafimaadka Adduunka (WHO) kumanaan kun oo caruur ah ayay haleeshaa jadeecada sanadkii, boqolaal kalana waa ay u dhintaan.
Si kastaba ha ahaatee, jadeecada waa laga hortagi karaa waxayna leedahay tallaal, tallaalkeedana wuxuu bixiyaa ka hortag wax ku ool ah. Balse, caruurta qaarkood ma qaadan karaan tallaalka sababo la xariira xaalado caafimaad oo ay qabaan aawgeed, sida haddii cunugga difaaca jirkiiisa uu aad daciif u yahay.
Si kastaba ha ahaatee, sida ku cad maqaal uu daabacay Ururka Caafimaadka Adduunka (WHO), haddii 93-95% dadka ay qaataan tallaalka, dadka halista ugu jira jadeecada ee aan qaada karin tallaalka ayaa laga yaabaa inay ka yaraato halista.
Calaamadaha jadeecada
Astaamaha jadeecada waxaa ka mid ah:
- Qandho xad dhaaf ah oo gaari karto ilaa (40 ° C)
- Qufac
- Diif
- Hindhiso
- Indhaha oo biyo yeesho
- Jir xanuun
- Baro yaryar oo cad oo afka kasoo baxa
- Finan guduudan
Finanka badanaa waxay soo baxaan 3 ilaa 5 maalin marka ay calaamadaha kale imaadaan, waxayna kasoo baxaan meesha ay timaha wajiga ka bilaawdaan waxayna ku fidaan jirka.
Baraha ayaa laga yaabaa inay ku bilaawdaan si siman, laakiin kuus kuusyo yar yar ayaa laga yaabaa inay kasoo muuqdaan kor, baraha ayaa sidoo kale isku darsama marka ay faafaayaan.
Sidee ayay ku imaataa jadeecada?
Caabuqa fayraska rubeola ayaa keena jadeecada, fayraska wuxuu jirka ka soo galaa afka, sanka, ama indhaha, ka dibna waxay u badan tahay inuu galo sambabada, halkaas oo uu ku saameeyo unugyada difaaca jirka.
Unugyada difaaca waxay aadaan qanjirada jirka, ka dibna fayraska oo unugyadaan ku dhex jiro ayaa u gudba unugyada ku jira qanjirada, unugyada qanjirada ayaa ka dib fayraska kusii daaya dhiigga.
Marka dhiigga ku wareego jirka, fayraska wuxuu gaaraa xubnaha jirka oo dhan, oo ay ka mid yihiin beerka, maqaarka, maskaxda, iyo beeryaraha.
Marka uu fayraska galo maqaarka dhexdiisa wuxuu caabuq ku sameeyaa xididada dhiigga ee maqaarka ku hareereesan, taasoo keenta firiirica gud guduudan ee ay leedahay jadeecada.
Fayraska badanaa uma gudbo maskaxda, maadaama maskaxda ay leedahay xeendaab dhiigga celiya, balse mararka qaar ayuu u gudbi karaa maskaxda asagoo keena barar maskaxda ah kaasoo laga yaabo inuu nafta halis geliyo.
Infekshanka uu fayraska ku sameeyo sambabada ayaa keena in cunugga uu qufaco, marka uu cunugga qufacana waxa uu dadka kale u gudbin karaa fayraska.
Qof kasta oo aysan waligiis ku dhicin jadeeco ama qaadan tallaalkeeda aad ayuu ugu xanuunsan karaa haddii uu u gudbo fayraskaan.
Sidee ayay ku faaftaa jadeecada?
Cudurka jadeecada waa cudur aad u faafa, ururada caafimaadka waxay tilmaamaan in qofka uu gudbin karo fayraska 4 maalmood ka hor iyo 4 maalmood kadib marka finanka ay soo baxaan.
Infekshanka wuxuu ku faafaa:
- Taabashada qofka jadeecada qaba
- U dhowaanshaha qof qaba jadeecada marka uu qufacaayo ama hindhisaayo
- Taabashada meelaha uu fayraska saaran yahay kadibna faraha la geliyo, afka, sanka ama indhaha
Ka dib marka uu cunugga qufaco ama hindhiso, fayraska wuxuu hawada ku sii jiri karaa ilaa 2 saacadood.
Haddii hal cunug ay ku dhacdo jadeecada, wuxuu u gudbin karaa boqolkiiba 90 dadka ku xeeran haddii aysan haysan difaac xooggan ama aysan qaadan tallaalka cudurka.
Sidee loo daaweeyaa jadeecada?
Ma jirto daaweyn gaar ah oo loogu talagalay jadeecada, calaamadahana badanaa waxay ku baxaan 7 ilaa 10 maalmood gudahood.
Haddii aysan jirin wax dhib ah, dhakhtarka wuxuu kugula talin doonaa in cunugga uu helo nasasho badan iyo in la siiyo cabitaanno badan si looga hortago fuuqbax. Haddii cunugga uu ku jiro xaalad halis ah, dhakhtarka wuxuu cunugga u qori karaa inuu hospitalka jiifto.
Daryeelka guriga ee caruurta la siin karo waxaa ka mid ah kaniiniyaasha xanuun baabi’iyaasha si qandhada iyo xanuunka ay uga yaraato, huurinta cunugga iyo siinta cabitaannada liinta iyo malabka haddii uu qufac badan dareemaayo. Fiiro gaar ah, caruurta ka yar 1 sano uma fiicno malabka.
Haddii indhaha ay qalfoof ka saaran tahay cunugga isticmaal suuf nadiif ah oo qoyan si aad uga qaaddo, geli cunugga qol aan iftiin badan lahayn haddii uu dhibsanaayo iftiinka badan.
Jadeecada waa caabuq uu keeno fayras, kaniiniyaasha qallajiyeyaasha ama antibiyootigyada wax maka tari karaan, qalajiyeyaasha waxaa loo isticmaalaa kaliya caabuqyada ay keento bakteeriyada.
Si kastaba ha ahaatee, dhakhtarka ayaa cunugga u qori kara kaniiniyaashaan haddii cunugga uu qabo caabuq kale oo dheeraad ah oo ay keentay bakteeriyo.
Sidee looga hortagaa jadeecada?
Qofka haddii mar ay ku dhacdo jadeecada, badanaa jirka waxa uu ka sameestaa difaac si markale aysan qofka u qabanin jadeecada.
Dhakhtarka wuxuu caadi ahaan kugula talin doonaa in aad tallaashid caruurtaada haddii aysan horay ugu dhicin jadeecada.
Tallaalka jadeecada ayaa la isticmaalaayay ilaa 1960 kii, waana tallaal ammaan ah oo wax ku ool badan, WHO waxay ku talineysaa in la tallaalo dhammaan carruurta iyo dadka waaweyn ee la tallaali karo.