Maqaalkaan waxaan ku eegaynaa astaamaha COVID-19, sida ay u imaadaan, iyo sida looga sooco kuwa hergabka kale ee caadiga ah. Waxaan kaloo sharxi doonnaa qaar ka mid ah waxybaaha caawin karo qofka isku arko astaamahaan.
Astaamaha ugu badan ee COVID-19
Qof kasta oo qaba COVID-19 qasab maaha inuu yeesho calaamado, balse haddii uu qofka yeesho astaamo, waxay soo bixi karaan 2-14 maalmood gudohood.
Calaamadaha COVID-19 ee aad isku arki karto waxaa ka mid ah:
- Qufac qallalan
- Qandho
- Qar qaryo
- Dhadhanka ama urka oo kaa tago
- Daal
- Neefta oo ku qabato
- Dhuun xanuun
- Madax xanuun
- Murqo xanuun ama kor xanuun
- Diif
- Shuban
Dadka qaar ayaa bogsada 2 toddobaad kadib, laakiin intaas ka badan ayay qaadan kartaa bogsashada.
Astaamaha aan badnayn ee COVID-19
Dadka qaar ayaa yeelan karo calaamadahaan:
- Finan maqaarka ah
- Jahwareer
- Indhaha oo guduudta
- Hurdo la’aan
- Midabka faraha ama suulasha oo isbadala
- Walwal
- Niyad jab
- Amateed la’aan
Astaamaha caruurta badanaa waa ay fudud yihiin, balse caruurta qabaan xaalado kale oo caafimaad ayaa laga yaabaa inay la kulmaan astaamo daran.
Astaamaha daran ee COVID-19
Astaamaha si tartiib tartiib ah ayay u sii xumaan karaan, qofka wuxuu u baahan yahay gargaar caafimaad oo deg deg ah haddii uu la kulmo calaamadahaan:
- Neefsashada oo ku adkaata
- Xanuun joogto ah ama cadaadis dhanka laabta ah
- Wajiga ama faruuraha oo midabkooda is badalo
- In qofka ay ku adkaato inuu hurdo ama soo koco
- In qofka uu dareemo jahwareer zaaid ah
- In qofka uu miyir beelo
Haddii astaamahaan lagu arko qof, waa in lala xariiraa goobta ugu sokeeyso ee laga heli karo gargaar caafimaad oo deg deg ah loona sii sheegaa in lasoo wado qof looga shakisan yahay COVID-19 xaaladdiisana ay sii xumaaneeso.
Dhibaatooyinka COVID-19
Cudurkaan waxa uu ugu horreyn saameeyaa nidaamka neefsashada, laakiin cilmi-baarayaasha waxay sheegeen in COVID-19 uu saameyn karo dhammaan qaybaha kala duwan ee jirka.
Dhibaatooyinka daran ee uu keeni karo cudurkaan waxaa ka mid ah:
- Sambabada oo howl gab noqda
- Shoog
- Xinjirowga dhiigga
- Dhaawac soo gaaro wadnaha, beerka, ama kelyaha
Calaamadaha mudada dheer sii jiro
Waxaa jiro walaacyo isa soo taraya oo ku saabsan astaamaha mudada-dheer sii jiri kara ka dib marka qofka uu ku dhaco COVID-19.
Daraasad ayaa soo jeedisay in arintaas ay dhici karto xitaa marka qofka uusan qabin xaalado kale oo caafimaad amaba uusan yeelan astaamaha daran ee COVID-19 markii uu cudurka haayey.
Astaamaha muddada dheer waxaa ka mid noqon karo:
- Daal
- Neef yari
- Calaamadaha neerfaha
- Qufac
COVID-19 iyo hergabka
Astaamaha COVID-19 waxay la mid noqon karaan kuwa hergabka caadiga ah, farqiga ugu weyn ee u dhexeeya COVID-19 iyo hergabka ayaa ah in COVID-19 uu keeno neef qabasho, sidoo kale hergabka ayaa badanaa waxaa la socon karo diif badan iyo xab balse COVID-19 waxa uu keenaa qufac qallalan.
Dadka qaba cudurka neefta ayaa laga yaabaa in hergabka caadiga ah uu uga sii daro asagoo u horseedi karo neef qabasho.
In kasta oo xasaasiyadda ay sababi karto astaamo la mid ah kuwa COVID-19, xasaasiyadda badanaa malaha qufac qallalan ama qandho.
Maxaa la sameeyaa haddii calaamadaha aad isku aragto?
Qofka leh astaamaha fudud ama dhex dhexaadka ah waa inuu wargeliyaa dhakhtar ka dibna uu joogaa guriga uuna nastaa.
Wuxuu kaloo qofka isticmaali karaa dawooyinka xanuun baabi’iyaasha iyo qandho jabiyaasha, si xanuunka iyo qandhada uu isaga dabciyo.
Is go’doominta iyo is baarista
Way fududdahay in fayraska loo gudbiyo qof kale, xitaa marka aysan jirin wax calaamado ah. Sababtaas awgeed, dadka waa inay is go’doomiyaan haddii ay:
- Leeyihiin calaamado
- Aaminsan yihiin inay la kulmeen qof qabay fayraska
- Laga helo cudurka
Is go’doominta waa in guriga aad joogtaa, haddii ay lagama maarmaan kuu noqoto in aad baxdana waa in aad xirataa mask.
Haddii qofka uu aamminsan yahay in laga yaabo inuu ku dhacay COVID-19, waa inuu sida ugu dhakhsiyaha badan u aadaa goobaha baaritaanka, ama uu la socdaa is bedellada ku imaanaayo calaamadihiisa.